Hoe start ik met zelfbeheer?

Je bent met een aantal buren enthousiast over zelfbeheer in jullie wooncomplex. Jullie zijn er zeker van het beheer van de woningen beter en goedkoper te kunnen doen dan de huidige verhuurder. Maar hoe begin je met wonen in zelfbeheer of met een wooncoöperatie? Wat vaststaat: daar is geen standaard model of blauwdruk voor. Elk wooncomplex, elke bewonersgroep, elke gemeente en elke sociale verhuurder, kortom elke situatie is anders en vraagt om andere oplossingen.

Neem de tijd

Belangrijk om te weten is: wonen in zelfbeheer of het starten van een wooncoöperatie is geen eenvoudig klusje. Het is een behoorlijk ingewikkeld proces met veel verschillende opgaven. Tegelijkertijd laten de voorbeelden in binnen- en buitenland zien dat bewoners er prima toe in staat zijn. Sterker nog: het beheer en de leefbaarheid van een wooncomplex gaan er vaak op vooruit en de saamhorigheid en onderlinge solidariteit van bewoners worden groter.

Bij huurdersgroepen en verhuurders zou er dus eigenlijk geen koudwatervrees hoeven te zijn om over zelfbeheer na te denken. Bewoners die er mee aan de slag willen, zullen wel ruim de tijd moeten nemen en bereid moeten zijn om inspanningen te leveren om een zelfbeheerproject op poten te zetten.

Bewoners organiseren

Zelfbeheer of een wooncoöperatie staat of valt bij een door de bewoners gedragen organisatie. Dat betekent dat democratische controle en vrijwillige deelname door de leden centraal moeten staan. Niet alle bewoners zullen zich altijd in dezelfde mate voor het zelfbeheer kunnen of willen inzetten. Het is van belang dat te accepteren.

Tegelijkertijd hoeft de deelname aan een zelfbeheerproject niet vrijblijvend te zijn. Er mag van bewoners wel een inzet worden verwacht. De motivatie daarvoor zal groter zijn als zij veel invloed hebben op de gang van zaken en goed beseffen dat het zelfbeheer hun belang dient.

Om medebewoners enthousiast te krijgen zal een initiatiefgroep met een goed plan moeten komen hoe het zelfbeheer of de wooncoöperatie eruit kan gaan zien. Dan heb je iets concreets om over in gesprek te gaan. Ook belangrijk: maak het leuk om met het zelfbeheer bezig te zijn, vier successen, geef complimenten, organiseer gezellige activiteiten en investeer in een 'teamspirit'.

Voor zelfbeheer is een mix nodig van mensen die zich bezighouden met bestuur en beleid (en het niet erg vinden te vergaderen), en mensen die praktische klussen willen doen. De meeste bewoners hebben vanuit hun werkervaring of hobby een kwaliteit die ze voor het zelfbeheerproject kunnen inzetten. Een lid van de vereniging die als accountant werkt of werkte, kan prima de jaarrekening opstellen; een timmerman of metselaar is goed inzetbaar voor het dagelijks onderhoud.

Mate van zelfbeheer

Zelfbeheer is er in allerlei varianten. Bewoners kunnen kleine taken in het beheer van hun complex overnemen van de verhuurder, zoals het (groen)onderhoud. Of grotere taken zoals het (groot) onderhoud of de woningtoewijzing.

Het is handig om het zelfbeheer eerst 'op kleine schaal' te 'oefenen'. Tijdens het Woonbondsymposium over zelfbeheer in juni 2014 zei een huurster: 'Ik ga eerst maar eens kijken of het lukt om met m’n buren samen het portiek schoon te houden. Als het ons bevalt om zo samen te werken, kunnen we kijken of we meer taken in zelfbeheer willen nemen.'

Het voordeel hiervan is dat je op een natuurlijke manier een bewonersorganisatie opbouwt. Je kunt experimenteren met verschillende vormen van overleg en invloed door bewoners. Op de langere duur kan zo'n ervaren bewonersorganisatie dan het zelfbeheer of de wooncoöperatie gaan dragen.

De variant van zelfbeheer die het verste gaat, is de wooncoöperatie. De bewoners organiseren zich dan in een 'coöperatieve vereniging' die als rechtsvorm een aantal eigenschappen heeft van een onderneming of bedrijf. De wooncoöperatie kent ook weer verschillende varianten. Het is belangrijk om gezamenlijk te bepalen welke mate en welke vorm van zelfbeheer het beste bij de situatie past.

Als een initiatiefgroep het eigendom van hun wooncomplex wil overnemen, dan moet daar financiering voor komen. Lees hier meer over bij: financiering van wooncoöperaties.

Informatie en advies

Binnen het Kennisnetwerk van, voor en door wooncoöperaties kunnen bewonersgroepen die met wonen in zelfbeheer en de wooncoöperatie aan de slag willen elkaar vinden en informatie uitwisselen. Het kennisnetwerk bundelt al die informatie en kennis en maakt het (online) vindbaar.

Daarnaast kan het raadzaam zijn voor initiatiefgroepen om bij de opzet van een zelfbeheerproject deskundige ondersteuning in te roepen. Iemand die kan bijdragen aan het verkennen van de (financiële) haalbaarheid van een zelfbeheerproject. Of ondersteunen in het overleg met de woningcorporatie of bij het uitwerken van een exploitatieplan. Ook zulke deskundigen zullen via het kennisnetwerk te vinden zijn.

Overleg met de woningcorporatie

Of een initiatiefgroep nu kiest voor een wooncoöperatie of het overnemen van de schoonmaak van een portiek, daarover zal overleg moeten zijn met de verhuurder. Op grond van de Woningwet 2015 zijn woningcorporaties ook verplicht om zo'n gesprek aan te gaan. En als het gaat om plannen voor een wooncoöperatie, heeft een initiatiefgroep bijvoorbeeld recht op minimaal € 5.000,- voor onafhankelijk advies.