Wat is wonen in zelfbeheer?

In Nederland hebben de meeste mensen hun eigen woning gekocht, of ze huren een woning van een verhuurder. Veel andere smaken zijn er niet. Slechts 1 procent van de Nederlanders woont in een complex dat de bewoners gezamenlijk in beheer hebben.

Dat is een stuk minder dan in de rest van Europa. Gemiddeld woont namelijk 1 op de 10 Europeanen in een wooncoöperatie: een door de bewoners zelf beheerd complex. Er is sprake van zelfbeheer als huurders en/of kopers zich organiseren om gezamenlijk hun woonsituatie vorm te geven. Democratische controle en vrijwillige deelname door de bewoners staan daarin centraal.

Voordelen van zelfbeheer

Er zijn allerlei voordelen aan wonen in zelfbeheer. Zo hebben bewoners die hun eigen complex beheren optimale zeggenschap, bijvoorbeeld over hoe zij hun eigen woon- en leefomgeving willen invullen. Ze kunnen zelf beslissen over de hoogte van de huur en over hoe ze het wonen ook in de toekomst betaalbaar houden.

Uit de voorbeelden in binnen- en buitenland blijkt dat bewoners in zelfbeheercomplexen een stuk tevredener zijn over hun woonsituatie. Niet zo gek natuurlijk, want voor de dienstverlening bijvoorbeeld zijn ze (deels) zelf verantwoordelijk.

Wonen in zelfbeheer levert ook veel sociale en maatschappelijke meerwaarde op. Zoals gemeenschappelijke voorzieningen (een tuin of een wasruimte) waar buren elkaar kunnen ontmoeten. Dankzij zelfbeheer kunnen bewoners vaak ook hun kwaliteiten ontwikkelen. Dit alles heeft niet alleen een positieve weerslag op de bewoners, maar ook op de buurt.

Varianten van zelfbeheer

Zelfbeheer is er in allerlei varianten. Bewoners kunnen kleine taken in het beheer van hun complex overnemen van de verhuurder. Zoals het (groen)onderhoud van een gemeenschappelijke tuin of de schoonmaak van een portiek. Ze kunnen ook grotere taken in eigen beheer nemen, zoals het schilderen van het buitenwerk (groot onderhoud), het sociale beheer en de leefbaarheid in het complex of de woningtoewijzing.

Bewoners en verhuurders moeten dan afspraken maken over hoe ze de beheertaken en de verantwoordelijkheden gaan verdelen. En over de financiële consequenties van het zelfbeheer. Welke budgetten worden er voor de beheertaken beschikbaar gesteld? Krijgen de bewoners er een (vrijwilligers)vergoeding voor of misschien korting op de servicekosten of de huur?

De wooncoöperatie

De variant van zelfbeheer die het verste gaat, is de woonCOÖPeratie (niet te verwarren met de woningCORPOratie). In een wooncoöperatie organiseren bewoners zich om collectief vorm te geven aan het wonen en richten daartoe een 'coöperatieve vereniging' op. Een coöperatieve vereniging is een rechtsvorm die een aantal eigenschappen heeft van een onderneming of bedrijf. Maar ook in de wooncoöperatie staan democratische controle en vrijwillige deelname door de leden centraal.

Met de invoering van de Woningwet 2015 heeft de wooncoöperatie een wettelijke basis gekregen.