Aanleiding voor de Kamervragen van Sadet Karabulut (SP) was een motie in de gemeenteraad van Capelle aan den IJssel waarin Leefbaar Capelle, VVD, D66 en fractie Saritas voorstellen dat woningzoekenden moeten solliciteren of een extra tegenprestatie moeten leveren om in aanmerking te komen voor een sociale huurwoning. Ze zouden voortaan moeten aangeven welke maatschappelijke bijdrage ze aan hun nieuwe buurt willen leveren. Volgens Blok biedt de Huisvestingswet (zowel de huidige als de nieuwe) ‘daar geen mogelijkheden toe’. Hij vindt het echter niet nodig om nieuwe wetgeving te ontwikkelen die dergelijke initiatieven verhinderen.
Rotterdamwet
Alleen de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek (Wbmgp, ook wel ‘de Rotterdamwet’) maakt het volgens Blok mogelijk om ’in buurten of wijken, die op verzoek van de gemeente door het rijk zijn aangewezen, woningzoekenden te weren die geen inkomsten uit arbeid hebben en om woningzoekenden voorrang te geven die voldoen aan vastgelegde sociaal-economische kenmerken.’
‘Vrijwillige’ inzet
Ook in andere gemeenten in Nederland wordt een ‘vrijwillige’ inzet van bewoners gevraagd om in aanmerking te komen voor een sociale huurwoning. Regelmatig gaat het om huurwoningen die op basis van tijdelijke contracten beschikbaar worden gesteld in wijken die gesloopt of vernieuwd gaan worden.
Den Bosch
Bij reguliere (vaste) huurcontracten van sociale huurwoningen komt de voorwaarde van een vrijwillige inzet voor de buurt, vooralsnog minder voor. Minister Blok noemt in zijn brief het enige vergelijkbare initiatief dat hij kent: In de gemeente Den Bosch werd van 2009 tot 2013 van nieuwe bewoners van de wijk Hambaken gevraagd zich in te zetten voor de buurt. Nieuwe huurders moesten met een contract aantonen dat zij vrijwilligerswerk deden (‘zinvolle dagbesteding’, minimaal 16 uur per week). ‘Vanwege uitvoeringsproblemen is de gemeente Den Bosch met het experiment gestopt. Het verband tussen “zinvolle dagbesteding” en de leefbaarheid van de betrokken buurt is niet aantoonbaar gebleken’, schrijft Blok.
