Koppeling huur- en zorgcontracten

Wanneer een contract voor de levering van zorg gekoppeld is aan een huurcontract spreken we van een koppelbeding wonen en zorg of ‘gedwongen winkelnering’. De huurder is in dat geval verplicht om de benodigde zorg af te nemen bij de partij die genoemd wordt in het contract. Als de huurder de voorwaarden van het contract niet (meer) nakomt, maakt hij geen aanspraak op huurbescherming zodat de verhuurder hem kan dwingen de woning te verlaten. Een koppelbeding wonen en zorg is niet verboden, maar een verhuurder moet wel goede argumenten hebben om dit te kunnen opleggen.

Keuzevrijheid staat voorop in de zorg én in het wonen. Mensen moeten dus zelf kunnen kiezen waar en hoe ze wonen en van welke zorgaanbieder ze zorg afnemen. Toch zoeken verhuurders en zorgaanbieders naar mogelijkheden om huur en zorg aan elkaar te koppelen. Bijvoorbeeld omdat een zorgaanbieder investeringen doet om in een complex goede zorg te kunnen leveren, en deze investeringen wil terugverdienen. De zorgaanbieder zou deze investering niet doen als huurders een vrije keuze zouden hebben. Bijvoorbeeld bij kleinschalig wonen voor mensen met een grote zorg- of begeleidingsbehoefte.

Huurders, bewonerscommissies en huurdersorganisaties stellen vaak de vraag: mag een huurcontract gekoppeld worden aan een verplichte afname van zorg? En kan een verhuurder, als de huurder geen zorg meer wil afnemen, het huurcontract opzeggen of ontbinden wegens wanprestatie? Deze vragen zijn niet gemakkelijk te beantwoorden. Het hangt af van de specifieke omstandigheden. Er moet in ieder geval sprake zijn van een situatie waarbij wonen en zorg onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Uitspraken rechters

Er is weinig jurisprudentie over gedwongen koppeling van huur- en zorgcontracten.

‘s-Hertogenbosch

In 2006 heeft het gerechtshof ‘s-Hertogenbosch een uitspraak gedaan in een zaak over woningstichting WSG die huurders verplichtte om zorg af te nemen van een zorginstelling. Een concurrerende zorgaanbieder vond dat hiermee de toegang tot de markt te veel werd afgeschermd en daarmee in strijd was met de Mededingingswet. Het gerechtshof oordeelde dat er geen sprake was van een merkbare beperking van de concurrentie omdat het maar ging om één woon-zorgcomplex. Bovendien was er een duidelijk consumentenvoordeel omdat de 24-uurszorg anders niet tot stand was gekomen.

Leeuwarden

In 2014 deed het gerechtshof in Leeuwarden een uitspraak over een gecombineerde woonbegeleidingsovereenkomst en een huurovereenkomst in het kader van een ‘Proef wonen-traject’ voor mensen met psychische problemen. Omdat de huurder de woonbegeleiding niet accepteerde werd de huurovereenkomst opgezegd. Volgens de rechter was dat terecht omdat beide overeenkomsten zo nauw met elkaar verbonden waren dat het eind van de begeleidingsovereenkomst tot gevolg heeft dat de huurovereenkomst niet in stand kan blijven. De kern van de rechtsverhouding lag volgens het gerechtshof in de zorgbegeleiding naar zelfstandig wonen. Beide overeenkomsten hadden dezelfde ingangsdatum en dezelfde contractduur, met de uitdrukkelijke bepaling dat zij onderling van elkaar afhankelijk zijn.

Standpunt Woonbond

De Woonbond bepleit een zo groot mogelijke keuzevrijheid en is daarom tegenstander van gedwongen winkelnering. Maar we zien ook dat sommige diensten onbetaalbaar worden als niet alle bewoners in de kosten delen. Bovendien kunnen collectieve (in plaats van individuele) contracten het mogelijk maken dat een bepaalde dienst ook daadwerkelijk geleverd kan worden. Bijvoorbeeld alarmopvolging in een (woonzorg)complex. Een zorgorganisatie is alleen in staat om 24-uurszorg voor een complex te regelen als er voldoende mensen gebruik van maken. Per dienst zou daarom bekeken moeten worden of het haalbaar is om deze facultatief aan te bieden of dat het noodzakelijk is dat de kosten bij alle huurders in rekening gebracht worden. Er zijn zeer goede argumenten nodig om de keuzevrijheid voor de cliënt te beperken.

De huurdersorganisatie of bewonerscommissie, en natuurlijk ook de cliëntenraad, moeten betrokken worden bij deze afweging en argumentatie. Zij moeten daarover de discussie aangaan met de zorgaanbieder en de verhuurder, zodat er niet te gemakkelijk besloten wordt om huur en zorg verplicht met elkaar te verbinden. De huurdersorganisatie, bewonerscommissie en/of cliëntenraad moet dit dus zeer kritisch beoordelen. Het kan verstandig zijn om hierbij een deskundige in te schakelen voor advies.