Door bewoners slaagt verduurzaming van deze gemengde VvE

De bewoners van het wooncomplex Buitendok in Amsterdam Noord hadden tot kort geleden kozijnen van veertig jaar oud, slechte isolatie en ramen van ouderwets dubbelglas. Een groep bewoners vond het tijd voor verduurzaming. In het voorjaar van 2019 vormden ze een duurzaamheidscommissie en organiseerden in de jaren erna hun eigen verduurzamingsproject. Huurders speelden daarin uiteindelijk een belangrijke rol.

In Buitendok wonen huurders en eigenaren door elkaar; het is een zogenaamde gemengde VvE (Vereniging van Eigenaren). Van de 194 woningen in het laagbouwcomplex zijn er 84 huurwoningen, van woningcorporatie Eigen Haard. Huurders mogen formeel niet direct meepraten of beslissen in een VvE en het initiatief voor de verduurzaming kwam in eerste instantie van een groep eigenaar-bewoners. Maar zonder huurders was het niks geworden.

Bekend met gebouw

Huurder John Dekker werd een van de spillen in het project. Hij woont sinds de oplevering in 1984 in een maisonnette in een van de zes rijen met huizen die Buitendok vormen (samen met een blok dat eroverheen ligt). Hij kent dus het gebouw en ook veel bewoners. ‘Bij de woningen aan mijn kant zouden als eerste de kozijnen eruit gaan’, vertelt hij. ‘De aannemer kwam van tevoren langs met de renovatiecommissie voor de warme opname.’ De bedoeling daarvan is om van elke woning de bijzonderheden en de wensen van de bewoners in kaart te brengen.

Maar de aannemer was weinig tactvol tijdens dat bezoek. John: ‘Ik heb hier een marmeren vensterbank laten maken en eigen stucwerk. Dus ik vroeg: “Blijft dat heel?” Zegt-ie meteen: “Nee, we gaan het allemaal slopen.”’ Dat schoot John in het verkeerde keelgat. ‘Die aannemer leefde zich helemaal niet in in wat hier zou gaan gebeuren.’ Het liep nog hoog op en later zou de man de toegang tot Johns huis ontzegd worden. Maar direct al na dat eerste bezoek bij hem thuis raakte John bij de renovatie betrokken.

John leerde toen ook de leden van de renovatiecommissie kennen, zijn complexburen Paul Keller en Elsbeth Fontein. Zij waren vanuit de VvE het aanspreekpunt voor de bewoners, en waren ook betrokken bij de uitvoering van het werk. Paul is ook huurder, van een bovenwoning van een particuliere eigenaar. Elsbeth is woningeigenaar; zij werd later in het traject ook bestuurslid van de VvE. ‘John melde het aan ons als hij dacht dat er iets misging op een adres’, vertelt Paul. ‘Dan konden wij dat ’s avonds checken met die eigenaar of huurder. Er waren per woning best veel uitzonderingen en probleemgevalletjes die ad hoc opgelost moesten worden. John hield een oogje in het zeil en hij sprak buren op straat aan om te vragen naar hun ervaringen en of we iets voor ze konden doen.’ Zo werd John informeel het derde renovatiecommissielid (officieel lid worden vond hij niet zo nodig).

John en Paul zijn het erover eens dat het goed is om als huurder betrokken te zijn bij de VvE waarin je woont. Om te controleren hoe alles wordt bijgehouden in het gebouw, zegt John, die inmiddels ook de algemene ledenvergaderingen van de VvE bijwoont. En Paul: ‘Formeel kreeg ik als huurder niet de ALV-notulen en al die documenten. Dat was een zwart gat voor mij. Maar nu word ik wel betrokken, ook als huurder, bij wat er speelt binnen de VvE. En bij hoe we samen dingen kunnen oplossen.’

Lekkages en tocht

De drie buren spreken steevast van een renovatie, niet van verduurzaming. ‘Veel huurders en eigenaren waren best boos over het woord verduurzaming’, zegt Paul. ‘Zij zeiden: duurzaam is als je zuinig met je spullen omgaat. Maar het onderhoud aan dit complex was best lang uitgesteld. Mensen hadden last van lekkages en tocht. Dat aanpakken is eigenlijk renoveren, niet verduurzamen. We hebben wel tegelijk de ramen vervangen door tripleglas. En de kozijnen konden we nu onder meer met subsidies collectief inkopen.’

Naast extra isolerende ramen en nieuwe kozijnen kreeg Buitendok ook een dikkere isolatielaag op de daken en extra isolatie onder de onderdoorgangen. Ook werden er doorvoeren voor zonnepanelen aangelegd. En in veel woningen kwam CO2-gestuurde mechanische ventilatie, die automatisch aanslaat als het CO2-gehalte in de woning te hoog wordt.

De keuze voor deze verduurzamingsmaatregelen waren de uitkomst van een uitgebreid onderzoek naar de staat van het gebouw, hoe dat bekostigd zou kunnen worden en stemmingen in de VvE-vergaderingen. Over dat traject, en alle hobbels en obstakels die onderweg genomen moesten worden, is geschreven in het boekje De lange hordenloop dat onlangs verscheen. Dit artikel is als het ware een vervolg op dat boekje, met daarin aandacht voor de rol van de huurders. De duurzaamheidscommissie deed het voornaamste werk samen met het VvE-bestuur. Huurders werden toen nog niet echt betrokken. Voor de uitvoering van het project werd de renovatiecommissie in het leven geroepen.

Corporatie wilde eerst alleen planmatig onderhoud

Eigen Haard wist van de plannen, maar ging pas op een later moment actiever bijdragen. ‘De woningen hadden gemiddeld energielabel C, D, en enkele E. Daarom wilden wij eigenlijk alleen planmatig onderhoud uitvoeren. Als woningcorporatie moeten we een afweging maken tussen al onze woningen’, vertelt Hessel van der Hoorn, adviseur verduurzaming VvE’s bij Eigen Haard. ‘Maar de eigenaren hadden zoveel ideeën hoe ze alles moesten aanpakken. We hebben een aantal kaders meegegeven, bijvoorbeeld dat het niet boven een bepaald bedrag per woning mocht komen, en dat het complex minimaal energielabel B haalde. Toen dat lukte, hebben we met het plan ingestemd.’ Dat kon omdat meer dan 70 procent van de huurders had ingestemd met de renovatie.

Onmisbaar

Huurders John en Paul werden onmisbaar toen de werkzaamheden startten. John: ‘Ik ben sinds een paar jaar met pensioen en dat vind ik een beetje moeilijk. Dus toen ze hier de kozijnen gingen vervangen, heb ik af en toe geholpen. Ik was er niet om acht uur hoor, maar dan stonden ze te schutteren met een groot kozijn en ging ik even een handje helpen.’ En hij hielp bewoners na de renovatie. Een klok terughangen of een keukenkastje ophangen en stellen.

Paul ging samen met Elsbeth mee met huisbezoeken van de werkvoorbereiders, ze activeerden de buurtapp en maakten samen met Eigen Haard een nieuwsbrief voor alle bewoners. Zij hielden namens de VvE de renovatie nauwlettend in de gaten. Buren wisten hen al snel te vinden met hun vragen en klachten. En toen Elsbeth later bestuurslid werd, ondersteunde Paul haar met zijn juridische kennis. Elsbeth: ‘Paul was mijn blindengeleidehond. Hij heeft mij wegwijs gemaakt in bestuursland. En ik was zijn informatiekanaal, want ik kon in de bestuursmail en alle documenten. Ik heb ontzettend veel van hem geleerd.’

Tegenslagen en onverwachte wendingen

Ze kregen te maken met allerlei tegenslagen en onverwachte wendingen. Zo bleek vlak voordat het eerste kozijn werd vervangen dat er ondanks het vooronderzoek toch asbest rond de kozijnen bij de bovenwoningen en in de trappenhuizen zat. Het lukte de VvE maar ternauwernood om het extra geld voor de asbestsanering bij elkaar te schrapen. En de asbestsaneerder die door de aannemer was aangetrokken, bleek geen goede licentie te hebben. Dus moest er halsoverkop een nieuwe gezocht worden. Door de oplettendheid van John en de daadkracht van Eigen Haard kwam het uiteindelijk goed.

Ook trokken de leden van de duurzaamheidscommissie zich terug toen de voorbereidingen afgerond waren en het renovatiewerk begon, net als enkele leden van het VvE-bestuur. Paul en Elsbeth sloten zich aan bij de renovatiecommissie om het project uit te voeren, met hulp van John. De VvE-voorzitter stopte er een half jaar later ook mee. ‘Dat was even schrikken’, zegt Paul. ‘Wie werd er nu juridisch verantwoordelijk voor het in de gaten houden van de aannemer?’ Elsbeth vormde uiteindelijk met drie andere eigenaren het VvE-bestuur, maar eigenlijk heeft niemand er echt tijd voor, en het is lastig om opvolgers te vinden.

‘Het ging ook mis bij de kastjes voor de CO2-ventilatie’, zegt Elsbeth. ‘Dat is niet goed uitgelegd aan de bewoners. De afzuigkap moest vaak plaatsmaken voor een keukenventilator en recirculatiekap. Maar veel mensen hadden hun keuken naar eigen smaak ingericht en wilden geen verandering. Veel buren weigerden daarom in eerste instantie de ventilatie. Als er was gezegd: “Je doet een handje zelf, maar je wordt ook geholpen met terugplaatsen”, in combinatie met een goede uitleg, dan waren veel mensen wellicht bereid geweest om hun afzuigkap eraf te halen.’

Zwart gat

De renovatie van Buitendok begon in november 2023 en is nu bijna zo goed als afgerond, op een aantal openstaande opleverpunten na. ‘Het is een mooi resultaat’, zegt John. ‘Dat tripleglas werkt, het is van de zomer koeler.’ Of het in de winter ook warmer was, weet hij niet meer. ‘We hebben geen pakken sneeuw gehad, en we hadden hier al niet veel stookkosten.’

De gemeente Amsterdam ziet Buitendok als voorbeeld voor andere VvE’s in de stad voor hoe je verduurzaamt. Paul en Elsbeth hebben al eens een presentatie gegeven voor het hoofdstedelijke VvE-netwerk. ‘Het succes komt denk ik door het rekenwerk van de duurzaamheidscommissie en de vorige voorzitter, en door de steun van Eigen Haard’, zegt Paul. ‘Dat is misschien voor andere VvE’s en huurders ook belangrijk om te weten. Als je zelf met concrete ideeën komt, helpt dat enorm om de boel een zetje te geven.’